Kırâat âlimlerinin büyüklerinden. İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Muhammed bin Ali bin Yûsuf el-Cezerî, ed-Dımeşkî, eş-Şîrâzî’dir. Şafiî mezhebinde büyük bir fıkıh âlimi idi. “İbn-i Cezerî” diye meşhûr oldu. Ailesi, “Cezerî” nisbeti ile tanınırdı. Künyesi, Ebü’l-Hayr idi. Cezire, Musul’un yakınında bir beldedir. Lakabı Şemseddîn idi. 751 (m. 1350) senesi Ramazan ayının onbeşinde, teravih namazından sonra Şam’da dünyâya geldi. Mensûp olduğu aileden çok âlim yetişti. Herbirisi, zamanının bir tanesi idi. Çeşitli dînî ilimlerde büyük bir âlim olarak yetişen Şemseddîn Muhammed Cezerî, “Şeyh Cezerî” diye de tanınırdı. Osmanlı Sultânı Yıldırım Bâyezîd ve Timur Hân’dan çok iltifât gördü. Çok kitap yazdı. Timur Hân, Ankara Savaşı’ndan sonra onu Mâverâün-nehr’e götürdü. Bu diyarda onun ilminden çok istifâde ettiler. Onun “Hısn-ül-hasîn” adındaki duâ kitabı, Arabca ve Farsça şerhleri ile basılmış olup, çok kıymetlidir. Kırâat ilmine dâir eserleri de kıymetli ve pek meşhûrdur. 833 (m. 1429) senesi Rebî’ul-evvel ayının beşinci günü Cum’a namazı vaktinde Şîrâz’da vefât etti. Orada kendisinin yaptırdığı mezarına defnedildi.


Eserleri: Ömrünü ilme bilhassa kırâat ilmine sarf etmiş olan İbn-i Cezerî’nin yazdığı pekçok eserinden bâzıları şunlardır:

1. Kitâb-ün-Neşr fil-Kırâât-il-Aşr: Bin beyitlik manzum bir eserdir. İki cilttir.

2. Tayyibet-ün-Neşr fil-Kırâât-il-Aşr: Kur’ân-ı kerîmin kırâat-i aşere (on türlü okunuşu) hakkında yazılmış olup, bin beyitten meydana gelmiştir.

3. Ed-Dürret-ül-Mudıyye fî Kırâat-il-Eimmet-is-Selâset-il-Mardıyye: Üç büyük kırâat âlimine göre Kur’ân-ı kerîmin okunuşundan bahseden 241 beyitlik eserdir.

4. Et-Temhîd fî İlm-it-Tecvîd: Kur’ân-ı kerîmin tecvîdine dâir bir eserdir.

5. El-Mukaddimet-ül-Cezeriyye fit-Tecvîd: Kur’ân-ı kerîmin kırâati hakkında 110 beyitlik bir eserdir.

6. Gâyet-ün-Nihâye fî Tabakât-il-Kurrâ: Meşhur kırâat âlimlerinin hâl tercümelerini ve kırâatlerinin hangi yollardan geldiğini anlatan eserdir.

7. Mukaddimetü İlm-il-Hadîs: Hadis usûlü ilmine dâir bir eserdir.

8. Er-Risâlet-ül-Beyâniyye fî Hakkı Ebeveyn-in-Nebî: Resûlullah efendimizin, anne ve babasının Müslüman olduklarını ispat için yazılmış bir risâledir.

9. Zât-üş-Şifâ fî Sîret-il-Mustafâ ve minba’dıhî minel-Hulefâ,

10. Et-Takrîb fî Şerh-it-Teysîr.